عطر مورد علاقه آخرین فرعون و بزرگترین پادشاه مصر چه بود؟

چگونگی شناسایی عطر‌ها از طریق باستان شناسی مولکولی

اخیراً باستان شناسی مولکولی پیشرفت‌های قابل ملاحظه ای در زمینه شناسایی عطر‌های باستانی داشته اند. مجموعه‌ای رو به رشد از تکنیک‌های زیست مولکولی، شناسایی مولکول‌ها را از مواد معطر باستانی موجود در دیگ‌های پخت و پز و سایر ظروف تولید عطر، روی دندان‌های انسان و حتّی در بقایای مومیایی ها، امکان پذیر کرده است. باربارا هوبر، باستان شناس مولکولی از مؤسسه ماکس پلانک-Max Planck Institute آلمان بیان داشت: «کشف ترکیب مولکولی باقی‌مانده‌های چسبیده به ظروفی همچون دستگاه بخور، می‌تواند مشخص نماید که دقیقاً چه چیزی سوزانده شده است و بازسازی می‌کند که آیا رایحه مربوط به کُندر، مر، چوب‌های معطر یا ترکیبی از مواد معطر مختلف بوده است یا خیر».

در ادامه برخی پژوهشگران همچون ژاکوب لاناسا، شیمیدان تحلیلی دانشگاه پیزا در کشور ایتالیا و همکارانش از نسخه قابل حمل یک طیف سنج جرمی برای مطالعه آثار باقی مانده بر روی ظروف استفاده می‌کنند. این طیف‌سنج این قابلیت را دارد که ترکیب شیمیایی گاز‌های نامرئی ساطع شده در طول پوسیدگی گیاهان معطر گوناگون و سایر موادی که در داخل رگ‌ها قرار گرفته‌اند را تشخیص دهد. به بیان پژوهشگران، این اسلوب، پتانسیل بالایی برای شناسایی آمیزه عطر‌های باستانی دارد.

بازآفرینی عطر مورد علاقه ملکه کلئوپاترا، فرعون مصر باستان

پژوهش های گلداسمیت بیان می دارند که سنت دارو‌های معطر و عطر‌ها از زمانی که نخستین سلسله‌های سلطنتی مصر قدرت را در حدود ۵۱۰۰ سال پیش به دست گرفتند شروع شد. اسناد هیروگلیف و خط شکسته مصر باستان دستور العمل‌های تولید چند عطر را شرح می‌دهند، اما مواد تشکیل دهنده و روش‌های آماده سازی آنها هنوز هم ناشناخته مانده است. با این وجود، این محدودیت‌ها سبب نشد که گلداسمیت و شان کوفلین، تاریخدان آکادمی علوم چک در کشور پراگ، نتوانند عطر مشهور «منذری» که گفته می‌شود همان عطر مورد علاقه کلئوپاترا است، را بازسازی نکنند.

بر اساس اسناد تاریخ، کلئوپاترا در همه دوران فعالیت خود به عنوان ملکه مصر، از سال ۵۱ تا ۳۰ پیش از میلاد مسیح، از عطر منذری برای خوشبو کردن خود استفاده می‌کرد. هر چند تصور می‌شود که این عطر شناخته شده است، ولی به نظر نمی‌رسد چیزی که ملکه مصر از آن استفاده می‌کرد همان چیزی باشد که به طور عموم تصور می‌شد. این تصور بیشتر از آنجا ناشی می‌شود که نام این عطر از شهری به همین اسم که به تولید عطر مشهور بود، گرفته شده است.

حفاری‌های انجام‌شده از سال ۲۰۰۹ میلادی در این منطقه، بقایای تقریباً ۲۳۰۰ ساله‌ای را که به احتمال زیاد یک کارخانه عطرسازی بود، از جمله کوره‌ها و ظروف عطر سفالی کشف کرد. رابرت لیتمن باستان شناس دانشگاه هاوایی در مانوآ و جی سیلورستاین، باستان شناس مردم شناس از دانشگاه تیومن در روسیه، که حفاری منطقه را هدایت می‌کردند، از گلداسمیت و کوفلین خواستند تا با مراجعه به نوشته‌های باستانی رمز عطر مندزی را بشکنند.

گلد اسمیت و کوفلین پس از آزمایش موادی که شامل روغن خرمای صحرا، مر، دارچین و رزین کاج بود، رایحه‌ای تولید کردند که گمان می‌رود تقریباً همان عطری است که کلئوپاترا به طور دائم از آن استفاده می‌کرد. آن‌ها می‌گویند این عطر یک ترکیب قوی، اما دلپذیر و ماندگار از تندی و شیرینی است. این عطر بازآفرینی شده توسط پژوهشگران Eau de Cleopatra نامیده شد. گلد اسمیت چندین عطر دیگر مصر باستان را از دستور العمل‌های نوشته شده برای عطر‌هایی که در زندگی روزمره، برای مراسم معابد و در فرآیند مومیایی استفاده می‌شد، بازسازی کرده است. نتایج این پژوهش جالب توجه در نشریه Near Eastern Archaeology به انتشار رسیده است.